Ο οριενταλισμός είναι μια κατασκευασμένη εικόνα της Ανατολής, αλλά δεν είναι η μοναδική. Είναι μια από τις πολλές τεχνικές προσδιορισμού της Δύσης. Δεν αποτελεί ένα αυτόνομο σύστημα σκέψης, είναι ψηφίδα ενός πολύ μεγαλύτερου μωσαϊκού που αφορά την υποστασιοποίηση της Δύσης και την απόδοση σε αυτήν συγκεκριμένων χαρακτηριστικών. Ο ίδιος ο όρος υφίσταται κριτική εφόσον εμπεριέχει δυνάμει τον μειωτικό χαρακτηρισμό της Δύσης για την Ανατολή. Μείζον πρόβλημα δεν είναι ο οριενταλισμός αλλά ο «δυτικισμός» (occidentalism) ως διττό φαινόμενο, δηλαδή ως διαδικασία αυτοπροσδιορισμού αλλά και υποστασιοποίησης. Στην περίπτωση αυτή οι προκαταλήψεις, τα στερεότυπα, οι αναγωγισμοί δεν αφορούν αποκλειστικά την Ανατολή αλλά σειρά άλλων πολιτισμικών μορφωμάτων που προσλαμβάνονται ως «ετερότητες». H θέση αυτή αναπτύχθηκε ιδιαίτερα στον χώρο της πολιτισμικής και συμβολικής ανθρωπολογίας εξαιτίας σε μεγάλο βαθμό της ενασχόλησής της με πλειάδα μη δυτικών πολιτισμών. H έννοια «οριενταλισμός» απέκτησε πλέον έναν μεταφορικό και συμβολικό χαρακτήρα και χρησιμοποιείται για να περιγράψει στερεοτυπικές θέσεις αξιολογικού τύπου. 4. H τέταρτη ενότητα προβληματικής είναι αυτή που εντοπίζεται στον χώρο των «μεταποικιακών σπουδών» (postcolonial studies). Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα δυναμικό πεδίο που διακρίνεται για τον διεπιστημονικό χαρακτήρα του και την έμφαση που αποδίδει στην πολυπλοκότητα και στην πολυσημαντότητα της έννοιας της κουλτούρας. Το έργο του Σαΐντ έχει σημαίνουσα θέση στις θεωρητικές αναφορές αυτού του πεδίου σπουδών, στο οποίο συγκαταλέγονται σημαντικές αναλύσεις που αφορούν τα φαινόμενα «εσωτερικευμένου» οριενταλισμού (ethno-orientalisms, nested orientalisms), τις διαδικασίες διαπολιτισμικότητας (transculturation), τις διεργασίες πολιτισμικής προσομοίωσης και επιπολιτισμού (acculturation), τις κουλτούρες υβριδικού τύπου (hybrid cultures) αλλά και τα πολιτισμικά μορφώματα της ενδιάμεσης κατάστασης (in-betweeness). Ενα από τα σημαντικά επιτεύγματα αυτής της κοινότητας λόγου, στην οποία διακρίνονται στοχαστές όπως η Γκαγιάτρι Σπίβακ, ο Χόμι Μπάμπα και ο Πάρθα Τσάτερτζι, είναι ότι κατόρθωσε να απεμπλακεί από την αποκλειστική σύνδεση με μητροπολιτικά περιβάλλοντα παραγωγής θεωρίας και γνώσης και να προωθήσει τη δημιουργία ενός κύκλου συζητήσεων στον ινδικό χώρο με τη σειρά Subaltern Studies. H σύντομη περιήγηση στους επιστημονικούς χώρους και στα περιβάλλοντα που δεξιώθηκαν το έργο του Σαΐντ δηλώνει ότι πρόκειται για ένα βιβλίο που όχι μόνο ξεπέρασε το σημείο της εκκίνησής του αλλά έθιξε ζητήματα που προκάλεσαν ιδιαίτερη αίσθηση, υποκίνησαν μια μεγάλη συζήτηση και συνέβαλαν στη συγκρότηση μιας πλούσιας προβληματικής. H διάνοιξη νέων πεδίων έρευνας και η συγκρότηση νέων ερμηνευτικών και αναλυτικών εργαλείων για τη μελέτη του μη δυτικού κόσμου αποτελούσε ένα από τα κεντρικά αιτήματα του Οριενταλισμού. Είκοσι πέντε χρόνια μετά ο συγγραφέας του μπορούσε να φύγει με την αίσθηση ότι συνέβαλε στην ανάδειξη ενός νέου επιστημολογικού ορίζοντα. Η κυρία Εφη Γαζή είναι λέκτωρ της Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας....