Η πλάγια σκέψη είναι πάντα δύσκολη· πολύ δύσκολη, μάλιστα, για τους δημόσιους υπαλλήλους, που έχουν συνηθίσει να σκέφτονται με παγιωμένους τρόπους καθ΄ όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας τους· ακόμη πιο δύσκολη όμως είναι για τους πολιτικούς, οι οποίοι έχουν συνεχώς την προσοχή τους στραμμένη στις δημοσκοπήσεις και όχι στην εξέταση σοβαρών επιλογών, ιδίως δε όταν αυτές είναι σχετικά ριψοκίνδυνες. Ο κατάλογος των εμποδίων είναι, επομένως, μακρύς, αλλά το εμπόδιο που προσωπικά θεωρώ ως το πλέον ανυπέρβλητο είναι η εσωτερική κοινή γνώμη. Οι Ελληνες μιλούν πολύ και μεγαλόφωνα. Συχνά δίνουν την εντύπωση πως είναι απίστευτα μοντέρνοι και φιλελεύθεροι. Το πρώτο μπορεί να ισχύει· το δεύτερο, όμως, όχι. Πράγματι, οι Ελληνες είναι εξαιρετικά συντηρητικοί σε πολυάριθμα ζητήματα, τα οποία κυμαίνονται από ανθρώπινα δικαιώματα όπως η ομοφυλοφιλία ως τις φυλετικές διακρίσεις. Και από πολιτική άποψη, όμως, παρά την εντυπωσιακή δεξιοτεχνία των λόγων τους, είναι εξίσου συντηρητικοί. (Κατά τη γνώμη μου, τα σημερινά εκλογικά προβλήματα του ΠαΣοΚ απορρέουν από τη συντηρητική στάση των περισσότερων από τους υποστηρικτές που πρέπει να αποσπάσει από τη Νέα Δημοκρατία προκειμένου να κερδίσει τις βουλευτικές εκλογές.) Αυτήν ακριβώς την εσωτερική κοινή γνώμη πρέπει να πάρει κανείς με το μέρος του προτού ξεκινήσει να σκέφτεται με τον τρόπο που προτείνω. Προς το παρόν, αυτό το καθήκον θα ήταν μάλλον δυσχερές. Τονίζω τη φράση προς το παρόν για τέσσερις λόγους: Πρώτον, διότι, όπως δήλωσα στην αρχή, δεν είναι εύκολος ο νέος τρόπος σκέψης. Δεύτερον, διότι, αν ο νέος τρόπος σκέψης έδειχνε να κερδίζει έστω και ελάχιστο έδαφος, θα ερχόταν αντιμέτωπος με τη συνδυασμένη εναντίωση Αμερικής και Ευρώπης. Τρίτον, επειδή ο νέος τρόπος σκέψης προϋποθέτει την ύπαρξη ισχυρής κυβέρνησης, την οποία εμείς ούτε διαθέτουμε ούτε, δυστυχώς, είναι πιθανόν να αποκτήσουμε στο εγγύς μέλλον. Τέλος, τα επακόλουθα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης δεν έχουν γίνει ακόμη πλήρως αισθητά σε εσωτερικό επίπεδο. Οταν συμβεί αυτό, θα βυθιστούμε στον κοινωνικό αναβρασμό και θα γίνουμε ακόμη πιο ευάλωτοι σε εξωτερικό επίπεδο. Σε αυτό το στάδιο, η κοινή γνώμη μπορεί να έχει φοβηθεί αρκετά και να φτάσει να διανοηθεί αυτό που μέχρι πρότινος της ήταν αδιανόητο. Μήπως όμως θα είναι πολύ αργά; Ο τελευταίος αυτός φόβος έχει πολύ πραγματική υπόσταση, διότι αντικατοπτρίζει τον τρόπο που σκέφτονται και ενεργούν οι Ελληνες. Οντως, η ξένοιαστη στάση των Ελλήνων απέναντι στη ζωή δεν τους αφήνει να ενεργούν καίρια και ενθαρρύνει τις αντιδράσεις της τελευταίας στιγμής. Και αν θέλετε παράδειγμα, δείτε πώς αντιμετωπίσαμε ως τώρα την τρέχουσα οικονομική κρίση. Νέα στρατηγική Θα έλεγε άραγε κανείς ότι ο τρόπος σκέψης μου υπεραπλουστεύει ένα ιδιαίτερα περίπλοκο πρόβλημα; Οσοι δεν τον ασπάζονται θα απαντήσουν ότι συνεπάγεται μια μείζονος κλίμακας αλλαγή της εξωτερικής πολιτικής. Προσωπικά, όμως, βλέπω διαφορετικά τα πράγματα. Η εξωτερική πολιτική προϋποθέτει κάποιες «σταθερές» που δεν αλλάζουν, καθώς και «μεθόδους» που αλλάζουν ανάλογα με τις μεταβολές των γεωπολιτικών περιστάσεων. Η θρησκεία μας, η πίστη μας στη φιλελεύθερη δημοκρατία και την οικονομία της αγοράς, η πεποίθησή μας ότι ανήκουμε στην Ευρώπη: αυτές είναι οι σταθερές μας. Κορυφαία δε θέση σε αυτόν τον κατάλογο έχει η εδαφική ακεραιότητά μας, εφόσον, απουσία του κράτους μας, καμία από τις άλλες σταθερές δεν έχει λόγο ύπαρξης. Ακριβώς επειδή φοβάμαι για όλα αυτά, επειδή βλέπω τον κίνδυνο να πλησιάζει από την τουρκική πλευρά και επειδή δεν προβλέπω να έρχεται ουσιαστική βοήθεια από τους φίλους μας αν τυχόν βρεθούμε σε σύγκρουση με την Τουρκία, προτείνω όχι την αλλαγή ενός σταθερού παράγοντα στην εξωτερική πολιτική μας,αλλά τη διαφοροποίηση του τρόπου με τον οποίο επιδιώκουμε αυτόν τον παράγοντα. Μακροπρόθεσμος σχεδιασμός Υπό τις παρούσες συνθήκες, μπορώ μόνο να συνεχίσω να ωθώ τους συμπατριώτες μου προς την κατεύθυνση του μακροπρόθεσμου σχεδιασμού. Δείτε τις πρόσφατες προσπάθειες της Τουρκίας να αποκαταστήσει τις σχέσεις της ακόμη και με την Αρμενία, να αποφύγει την καταδίκη για τις (παλιές) σφαγές της και να επαναπροσδιορίσει τη θέση της στην περιοχή του Καυκάσου, παίζοντας το σύνηθες, το δικό της παιχνίδι απέναντι στους Αμερικανούς και τους Ρώσους. Μπροστά σε τόσο έξυπνες κινήσεις, διόλου δεν αρκούν οι προτροπές για αυτοσυγκράτηση. Και ούτε επίσης αρκεί η συναισθηματική προσήλωση στις παραδοσιακές συμμαχίες. Αν χρειαζόμαστε κάτι, είναι η ουσιαστική, έμπρακτη δημιουργία νέων συμμαχιών. Οσοι εμπνέονται από την έξοχη φαουστική παράφραση της γνωστής βιβλικής ρήσης- « εν αρχή ην η πράξις » (και όχι « ο λόγος »)- θα συμφωνήσουν. Οσους όμως αδρανήσουν, οι ψηφοφόροι μπορεί να μην τους συγχωρέσουν, ιδίως μάλιστα αν αυτά που διαβλέπω πραγματοποιηθούν. Ο κ. Βασίλης Μαρκεζίνης φέρει τον τίτλο του σερ και είναι τακτικό μέλος της Βρετανικής Ακαδημίας, αντεπιστέλλον μέλος των Ακαδημιών Αθηνών, Γαλλίας, Ρώμης, Βελγίου, Ολλανδίας και νομικός σύμβουλος (επί τιμή) της βασίλισσας της Αγγλίας. Το πρώτο μέρος του άρθρου δημοσιεύθηκε στο «Βήμα» της περασμένης Κυριακής....