Προσέχετε τα λόγια σας

- Τι το τόσο τρομερό έχει το Internet και πρέπει να φοβάμαι όταν γράφω κάτι;

1. Το μέσο αυτό είναι παγκόσμιο. Ένα προφορικό σχόλιο σε μια παρέα, ή άλλη ομάδα ανθρώπων μπορεί να κάνει μικρή ζημιά γιατί η δυνατότητα διάδοσής του είναι περιορισμένη. Ακόμη και αν βγάλω σε φωτοτυπίες φυλλάδια που γράφουν ότι ο Χ είναι βλάκας, σε πόσους θα μπορέσω να τα διανείμω; Χάρη στην παγκόσμια μετάδοση που μου επιτρέπει το Internet όμως, (με το web, το email κ.λπ.) οι αποδέκτες οποιουδήποτε μηνύματος μπορεί να είναι εκατομμύρια. ’ρα και η αντίδραση του θιγόμενου θα είναι πολύ πιο έντονη αφού από το "’σε τον ανόητο να λεει ότι θέλει δεν τον ακούει κανείς" περνάμε στο "Με δυσφημεί σε όλο τον κόσμο".
2. Το μέσο είναι καινούριο και δεν το γνωρίζουμε ακόμη καλά. Ο τύπος (δημοσιογράφοι, εκδότες κ.λπ.) που κάνει μόνιμα αυτή είναι τη δουλειά (εκδόσεις, διασπορά ειδήσεων, σχόλια κ.λπ.), ξέρει να φυλάγεται από τις κακοτοπιές γιατί γνωρίζει τον νόμο, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του. Ένας ιδιώτης που εκδίδει τα δικά του κείμενα στο Internet δεν έχει την δυνατότητα να αναγνωρίσει την διαφορά ανάμεσα σε απλά σχόλια και συκοφαντική δυσφήμιση το ίδιο εύκολα.

- Εγώ είμαι σοβαρός άνθρωπος και δεν λεω λόγια του αέρα. Γιατί μπορεί να έχω μπελάδες;

Γιατί έτσι είναι η ανθρώπινη φύση και κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει εύκολα από αυτή. Στο σπίτι όταν ήμουνα μικρός η μητέρα μου συνήθιζε να μου λεει πως κάθε φορά που μιλάω πρέπει να βουτάω την γλώσσα μου στο μυαλό μου, εννοώντας φυσικά πως πρέπει να προσέχω τι λεω γιατί τα λόγια μου μπορεί να με βάλουν σε μπελάδες. Όταν μεγάλωσα και βγήκα στον (συνήθως πιο κυνικό από την μητέρα μας) κόσμο, έμαθα πως πρέπει να προσέχω που βάζω την υπογραφή μου και που βάζω κάτι άλλο ;-)

Γιατί η προσοχή μεταφέρθηκε από τα λόγια στην υπογραφή; Ίσως διότι έχουμε μάθει να λέμε λόγια του αέρα χωρίς να μας δεσμεύει παρά μόνο η επίσημη γραπτή διατύπωσή τους. Έρχεται ο πωλητής, μας τάζει λαγούς με πετραχήλια και το τελικό προϊόν καταφθάνει με πολύ λιγότερα. Έρχεται ο νέος συνεργάτης και υπόσχεται αύξηση της παραγωγικότητας, μείωση του κόστους, τακτοποίηση κάθε προβλήματος "σε λίγο" και τελικά τίποτε δεν συμβαίνει.

Γνωρίζουμε πως δεν πρέπει να εμπιστευόμαστε τον προφορικό λόγο όταν μας τον δίνουν οι άλλοι (και γι' αυτό ζητούμε πάντοτε να δεσμευτούν γραπτώς) και εξ' αντανακλάσεως, έχουμε δυστυχώς μάθει να είμαστε και εμείς εξαιρετικά γαλαντόμοι, αρκεί να μην χρειαστεί να βάλουμε τα λόγια μας στο χαρτί. Ένας αυστηρός ηθικολόγος θα έλεγε πως αυτό δεν είναι σωστό αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία. Στο κάτω κάτω, αν εγώ είμαι ακριβολόγος και ο ακροατής έχει μάθει πως όλοι υπερβάλουν, θα νομίζει πως και εγώ υπερβάλω και η πραγματικότητα είναι πολύ χειρότερη απ' ότι την περιγράφω.

Υπερβάλουμε λοιπόν ή μιλούμε χωρίς να το πολυσκεφτόμαστε και όλοι έχουν συνηθίσει να θεωρούν δεδομένο πως, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, όλοι έτσι κάνουν και κανείς δεν αναλαμβάνει επίσημα την ευθύνη για τα λόγια του. Το κακό αρχίζει όταν την ίδια νοοτροπία την ακολουθούμε και μέσα στο Internet.

- Για μένα το email είναι απλώς φιλική κουβεντούλα χωρίς να με δεσμεύει σε τίποτε.

Αυτό το λετε εσείς. Πώς όμως το αντιμετωπίζουν οι άλλοι; Το email είναι γραπτό κείμενο που μπορεί να αντιγραφεί, να γίνει forward, να τυπωθεί και γενικά να διανεμηθεί παντού. Ένα δικαστήριο θα το αντιμετωπίσει σαν γραπτή επίσημη δέσμευση ανεξάρτητα του τι θα ισχυριστείτε τότε ή τι ισχυρίζεστε σήμερα.

- Γιατί τόσος κόσμος χρησιμοποιεί το email; Δεν τους κάνει το τηλέφωνο;

Το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (email) συνδυάζει την αμεσότητα του προφορικού λόγου με την σταθερότητα του γραπτού. Είναι για κάποιον σχεδόν το ίδιο εύκολο να μιλάει όσο και να γράφει ένα email. Ίσως μιλάω πιο γρήγορα απ' ότι γράφω, αλλά όταν μιλάω, έχω και τον συνομιλητή μου να με διακόπτει, πρέπει να δαπανήσω χρόνο για λόγους ευγένειας σε τυπικότητες (καλημέρα, τι κάνεις κ.λπ.), και πάντοτε κινδυνεύω ο συνομιλητής μου να σπαταλήσει τον χρόνο μου τραβώντας την συζήτηση και σε άλλα θέματα πέρα απ' όσα με ενδιαφέρουν.

- Εγώ δεν έχω σκοπό να προσβάλω ή να συκοφαντήσω κανένα μέσω Internet ή με άλλο τρόπο.

Αυτό δεν σημαίνει πως δεν το κάνετε, έστω και χωρίς να το καταλαβαίνετε. Είναι εύκολο να παρασυρθούμε και να μεταφέρουμε ένα κουτσομπολιό (που κανονικά θα λεγόταν μόνο σε προσωπικές γνωριμίες) δημόσια σε μια mailing list. ’λλο να πω σε ένα γνωστό μου: "Ο Χ είναι απατεώνας. Μην αγοράζεις από το μαγαζί του" και άλλο να γράψω το ίδιο στο Internet και να έχω τον Χ να μου ζητάει αποδείξεις διαφορετικά θα με κλείσει φυλακή για συκοφαντία.

Το ίδιο βέβαια ισχύει και για τις απειλές. ’λλο να φωνάξουμε εκνευρισμένοι σε κάποιον "Θα σε σκοτώσω ρε!" και άλλο να εμφανιστεί γραπτό κάπου και (σαν γραπτή και επίσημη απειλή) να το χρησιμοποιήσει ο απειλούμενος για να ζητήσει άδεια οπλοφορίας, να μας κάνει αγωγή και να ζητήσει ψυχική οδύνη κ.λπ.

Μην ξεχνάτε πως η ανθρώπινη γλώσσα έχει πολλές ερμηνείες. Πολύ συχνά χρησιμοποιούμε έκφραση: "Αυτός είναι κλέφτης" με την έννοια: αυτός ο έμπορος έχει πολύ ακριβές τιμές (κάτι που φυσικά είναι δικαίωμά του να κάνει). Σκεφτήκατε τι θα συμβεί αν κάποιος πάρει τα λόγια μας τοις μετρητοίς; Να θυμάστε πάντοτε (και ειδικά στο email) πως αυτό που για μας είναι αυτονόητο για κάποιον άλλο μπορεί να αποδειχθεί πως είναι μυστηριώδες και άγνωστο ή ακόμη και το αντίθετο απ' ότι εμείς πιστεύουμε.

- Ότι λεω εγώ είναι πάντοτε αλήθεια.

Ίσως να είναι έτσι. Το πρόβλημα είναι πως πολλές φορές, δεν μπορεί κανείς να αποδείξει αυτή την αλήθεια. Αν δεν έχετε αποδείξεις (και όχι ενδείξεις) που να γίνονται δεκτές από ένα δικαστήριο τότε μπορεί να βρεθείτε μπλεγμένοι χωρίς να το καταλάβετε.

Επίσης, πρέπει να γνωρίζετε πως εκτός από την αλήθεια και το ψέμα, υπάρχει και το απόρρητο της ιδιωτικής ζωής. Μπορεί να είναι αποδεκτό να "βοά ο κόσμος" από κάποιο κουτσομπολιό (που έτσι και αλλιώς δεν μπορείς να αστυνομεύσεις) αλλά μια σελίδα ή ένα email με το ίδιο περιεχόμενο (π.χ. η κατάσταση της υγείας κάποιου), μπορεί εύκολα να θεωρηθεί προσβολή της ιδιωτικής ζωής του άλλου.

- Αυτές είναι υπερβολές. Εμένα δεν πρόκειται ποτέ να μου συμβεί κάτι τέτοιο.

Πράγματι πολλά από αυτά που αναφέρουμε εδώ φαίνονται τραβηγμένα από τα μαλλιά. Αρκεί όμως μια φορά να σας τύχει κάτι τέτοιο για να έχετε τραβήγματα για όλη σας τη ζωή. Μην ξεχνάτε πως στο Internet δεν υπάρχουν μόνο ιδιώτες που όσο και αν είναι δικομανείς οι Έλληνες είναι πολύ πιθανό να μην έχουν την διάθεση, τον χρόνο ή την οικονομική δυνατότητα να σας σύρουν στα δικαστήρια. Υπάρχουν και εταιρείες με πολλά λεφτά και καλούς δικηγόρους. Έχετε φανταστεί τι μπορεί να συμβεί αν γράψετε πως τα γιαούρτια της εταιρείας "Mc scrooge" είναι για πέταμα; Μια αγωγή για αρκετά εκατομμύρια αποζημίωση λόγω δυσφήμισης, πτώσης των πωλήσεων κ.λπ. κ.λπ.

Υπάρχουν Web sites που έχουν διαγραφτεί με δικαστική απόφαση διότι ο δημιουργός τους είχε βάλει σε αυτά το λογότυπο μιας εταιρείας ή αντέγραψε μια φωτογραφία ή κάποιο γραφικό από το site της.

Μην ξεχνάτε ποτέ πως οτιδήποτε κάνουμε μέσα στο Internet αντιμετωπίζεται από τον νόμο (όταν η κατάσταση φτάσει εκεί) με έναν τεράστιο μεγεθυντικό φακό που κάνει τα πράγματα να φαντάζουν πολύ πιο σοβαρά από το απλό: "καλά εγώ μια κουβέντα έγραψα", δεν χάλασε ο κόσμος.

- Όλα τα παραδείγματα που διάβασα εδώ είναι Αμερικάνικα. Στην Ελλάδα δεν συμβαίνουν τέτοια πράγματα.

Έχετε δίκιο αλλά αυτό συμβαίνει επειδή είναι ακόμη νωρίς για την χώρα μας που δεν έχει πολλούς χρήστες Internet. Θυμηθείτε το Εθνικό Κέντρο Ερευνών, όπου στα τέλη Σεπτεμβρίου 1997 είδε το φως της δημοσιότητας η ακόλουθη περίπτωση (που μετά πήρε τον δρόμο της δικαιοσύνης): Ένας καθηγητής Πανεπιστημίου για να εμποδίσει έναν άλλο καθηγητή να γίνει διευθυντής του κέντρου χρησιμοποίησε το email ενός τρίτου για να τον δυσφημίσει διεθνώς. Με την πάροδο του χρόνου τέτοια και παρόμοια φαινόμενα θα γίνουν όλο και πιο συχνά.

- In the Internet nobody knows you are a dog. Ότι και να πως μπορώ μετά να το αναιρέσω ή να αρνηθώ πως το έγραψα εγώ.

Υπάρχουν πολλά πράγματα για το Internet που δεν γνωρίζει όποιος λεει κάτι τέτοιο. Ένας πολύ καλός hacker θα μπορούσε ίσως να καλύψει τα ίχνη του (αν και πολλοί εξαίρετοι γνώστες του Internet δεν έχουν αποφύγει την σύλληψη). Είστε τόσο καλός γνώστης Internet και Η/Υ για να είστε βέβαιος; Απλώς πληροφοριακά σας θυμίζουμε πως τα logfiles (αρχεία παρακολούθησης χρήσης και λειτουργιών του κόμβου Internet) είναι πάρα πολύ αναλυτικά και τα αρχεία που έχετε στον Η/Υ σας μπορούν σε μερικές περιπτώσεις να ανακτηθούν ακόμη και αν τα έχετε διαγράψει.

- Εγώ δεν συμμετέχω σε φλυαρίες μέσα στο δίκτυο. Δεν με αφορούν λοιπόν αυτά.

Αν χρησιμοποιείτε το email για σοβαρή (π.χ. επαγγελματική) αλληλογραφία, έχετε ένα λόγο παραπάνω να είστε προσεκτικός. Κάθε email το οποίο στέλνει κάποιος από το προσωπικό μιας εταιρείας την δεσμεύει νομικά όσο και η υπογραφή σε κάποιο επίσημο έγγραφο (επιστολή κ.λπ.). Ο πωλητής που γράφει ένα απλό "μην ανησυχείτε εμείς θα φροντίσουμε για όλα" μπορεί να δεσμεύει την εταιρεία για πολύ περισσότερα απ' όσα φαντάζεται. Το ίδιο και ο τεχνικός που μπορεί να γράψει κάπου: "το πρόβλημα δεν είναι δικό μας, οφείλεται σε ένα bug των Windows 95" (συνήθης δικαιολογία) και να βάλει έτσι την εταιρεία κατηγορούμενη για δυσφήμιση.

- Οι υφιστάμενοι ή οι υπάλληλοί μου χρησιμοποιούν το email της εργασίας τους μόνο για επαγγελματική χρήση. Μπορεί αυτό να μου δημιουργήσει πρόβλημα;

Είστε βέβαιοι γι' αυτό; Αν χρησιμοποιούν τον λογαριασμό email που έχουν στην δουλειά για να στέλνουν π.χ. ανώνυμα απειλητικά ή προσβλητικά mail σε τρίτους; Μπορείτε να βρεθείτε μπλεγμένοι χωρίς λόγο και χωρίς να φταιτε.

- Οι υφιστάμενοι ή οι υπάλληλοί μου χρησιμοποιούν το email της εργασίας τους και για προσωπική χρήση. Μπορεί αυτό να μου δημιουργήσει πρόβλημα;

Αν περνούν την ώρα τους ασχολούμενοι με τα προσωπικά τους αντί με την δουλειά, φυσικά ναι. Αυτός είναι άλλωστε και ένας από τους λόγους που όλο και περισσότερες εταιρείες παρακολουθούν τι κάνουν στο Web οι εργαζόμενοί τους. Ξεχνούν όμως το email που μπορεί να αποδειχθεί το ίδιο "δαπανηρό".

Υπάρχει όμως και η περίπτωση να χρησιμοποιηθεί ο εταιρικός λογαριασμός email και για παράνομες δραστηριότητες με ότι αυτό συνεπάγεται.

Από την άλλη μεριά πάντως, δεν θα λέγαμε πως είναι απαραίτητα καλύτερη λύση να μην επιτρέπονται τα προσωπικά email. Πρώτα πρώτα, δεν θα εισακουστεί και θα γίνετε κακοί χωρίς κανένα κέρδος. Έπειτα ας μην ξεχνούμε πως οι περισσότεροι χρήστες του email κάνουν σωστή και λογική χρήση του μέσου αυτού. Είναι άδικο να περιορίζονται από ενέργειες άλλων και πολύ φυσιολογικά θα δημιουργηθούν προστριβές. Σαν ανάλογο παράδειγμα, σκεφτείτε απλώς τι θα γινόταν αν απαγορεύονταν τα προσωπικά τηλεφωνήματα στο γραφείο.

- Μπορούν να διαρρεύσουν επαγγελματικά μυστικά μέσω του email;

Δυστυχώς ναι. Αντίθετα από την φιλολογία που θέλει τους κακούς hackers να διεισδύουν στο δίκτυο και να "κλέβουν" μυστικά της εταιρείας, τις περισσότερες φορές αυτός που ιδιοποιείται απόρρητα στοιχεία είναι το ίδιο το προσωπικό της.

Πολλές φορές, οι απολυμένοι ή αποχωρούντες υπάλληλοι, στέλνουν απόρρητα αρχεία στην νέα τους εργασία από τον λογαριασμό είχαν στην παλιά. Τον λογαριασμό αυτό, θα έπρεπε κανονικά να τον χάσουν με την αποχώρησή τους αλλά πολύ συχνά ένα εξυπηρετικός παλιός συνάδελφος τους αφήνει να τον διατηρούν για μέρες, εβδομάδες ή ακόμη και μήνες!

Ο λογαριασμός ή η πρόσβαση αυτή πολλές φορές έχει χρησιμοποιηθεί για ιδιοτελείς σκοπούς. Για παράδειγμα:

• Να σταλούν στην νέα δουλειά αρχεία που υπήρχαν στο mailbox της παλιάς
• Να λαμβάνονται τα ενημερωτικά σημειώματα που στέλνονται σε όλους τους υπαλλήλους της παλιάς εργασίας (και που προωθούνται και στο email εκείνου που αποχώρησε διότι ξέχασαν να τον διαγράψουν).
• Να εμφανίζεται σε πελάτες ο αποχωρήσας σαν στέλεχος της εταιρείας (άλλωστε έχει και το email της).

Εννοείται φυσικά πως σε μια τέτοια περίπτωση, μπορεί να βρεθεί πολύ εύκολα μπλεγμένος και ο νέος εργοδότης του ανθρώπου που εκμεταλλεύεται τα μυστικά της προηγούμενης εργασίας του μια και ωφελείται και αυτός από την συγκεκριμένη δραστηριότητα.

- Γιατί οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν το email είναι τόσο αγενείς και εύθικτοι;

Το email είναι ένα νέο μέσο επικοινωνίας και δεν γνωρίζουμε ακόμη τους τρόπους με τους οποίους πρέπει να το χρησιμοποιούμε. Όπως όταν πρωτοχρησιμοποίησε η ανθρωπότητα το τηλέφωνο χρειάστηκε να αναπτύξει τρόπους καλής (δηλαδή σωστής) συμπεριφοράς σε αυτό. Το ίδιο γίνεται σιγά σιγά και με το email. Πιο συγκεκριμένα συμβαίνουν τα εξής:

1. Γράφουμε αντί να μιλάμε. Έτσι αποξενώνονται τα λόγια από την φωνή μας. Δεν υπάρχει πλέον το χρώμα και ο τόνος της φωνής για να συμπληρώσουν ή να εξηγήσουν τα λεγόμενά μας και να μεταδώσουν το πραγματικό τους νόημα. Οι λέξεις μένουν γυμνές και οι αναγνώστες μπορούν να δώσουν άλλη ερμηνεία αν το επιθυμούν.
2. Οι χρήστες του email αναπτύσσουν τους δικούς τους κώδικες. Τα κεφαλαία απαγορεύονται εκτός αν θέλει κάποιος να δείξει πως ουρλιάζει. Το μήνυμα πρέπει πάντοτε να έχει θέμα (subject). Δεν στέλνουμε συνημμένα αρχεία (attached files), αν δεν είμαστε βέβαιοι πως ο παραλήπτης τα θέλει (ειδικά αν είναι μεγάλα σε μέγεθος). Δεν στέλνουμε email σε ανθρώπους που δεν τους γνωρίζουμε για να τους πουλήσουμε κάτι κ.λπ.
3. Η απόσταση είναι δύναμη. Στις προφορικές ή ακόμη και στις τηλεφωνικές επικοινωνίες, η εμφάνιση του άλλου μας προτρέπει σε ευγενική συμπεριφορά. Στο κάτω κάτω, ο "άλλος" μπορεί πάντα να αντεπιτεθεί (φραστικά ή και πιο βίαια). Όταν όμως γράφω ένα email σε κάποιον που βρίσκεται πολύ μακριά (ή εγώ αισθάνομαι πως είναι μακριά λόγο του ότι το μέσο είναι εκ φύσεως πιο απόμακρο) αισθάνομαι πιο ελεύθερος να γράψω (δηλαδή να πω) ότι θέλω χωρίς αντίποινα.
4. Η ταχύτητα δεν ευνοεί την σκέψη. Ένα γράμμα (επιστολή ή fax) απαιτεί χρόνο για την συγγραφή του. Ο χρόνος αυτός, μας δίνει την ευκαιρία να σκεφτούμε πιο ψύχραιμα. Στο email γράφω και στέλνω μέσα σε δευτερόλεπτα. Γι' αυτό, είναι πιο εύκολο να παρασυρθούμε από τα συναισθήματα της στιγμής.

Σαν γενικό συμπέρασμα πάνω στην χρήση του email, πρέπει να θυμόμαστε πως όταν γράφουμε ένα μήνυμα, είναι απαραίτητο να είμαστε ακόμη πιο ευγενικοί απ' ότι στα άλλα μέσα. Δεν γνωρίζουμε ούτε ποιος διαβάζει τα γραπτά μας (άνδρας-γυναίκα, λευκός-μαύρος, μορφωμένος-αγράμματος κ.λπ.), ούτε πως θα τα ερμηνεύσει. Είναι λοιπόν προτιμότερο να γράφουμε προετοιμασμένοι για το "χειρότερο".

- Τι μπορώ να κάνω για να εξασφαλίσω την σωστή χρήση του email σε έναν οργανισμό;

1. Καθορίστε πολιτικές. Οι εργαζόμενοι πρέπει να γνωρίζουν επακριβώς τι επιτρέπεται να κάνουν με το email τους και τι όχι.
2. Εγκαταστήστε στο δίκτυό σας ειδικό λογισμικό (gate-keeper systems) που να παρακολουθεί αυτόματα το email που εξέρχεται από το δίκτυο της εταιρείας. Το λογισμικό αυτό παρακολουθεί για ειδικές λέξεις κλειδιά π.χ. το όνομα ενός project ή κάποιου νέου προϊόντος που πρέπει να μείνει μυστικό. Έχετε κάθε έννομο δικαίωμα να κάνετε κάτι τέτοιο. Από ηθικής πλευράς πάντως καλό είναι οι εργαζόμενοι να γνωρίζουν προκαταβολικά πως το email τους παρακολουθείται με αυτόν τον τρόπο.

Ίσως τελικά η καλύτερη συμβουλή είναι: Μην βάζετε στο Internet οτιδήποτε δεν θα υπογράφετε επίσημα ή δεν θα στέλνατε να τυπωθεί και μετά να διανεμηθεί στο δρόμο ή να αφισοκολληθεί.

Γιώργος Επιτήδειος

Αποκτήστε μια δωρεάν συνδρομή στο InterBIZ

Επιστροφή στο Αρχείο ’ρθρων Παλαιών Τευχών
Επιστροφή στις Επιχειρηματικές Σελίδες

Copyright 1998, 1999, 2000 Γιώργος Επιτήδειος
Υποδείξεις, Ερωτήσεις, Σχόλια στην διεύθυνση gepiti@gepiti.com