Παραλειπόμενα από την παγκόσμια ιστορία των επικοινωνιών

[InterBIZ Newsletter Logo]

Παραλειπόμενα από την παγκόσμια ιστορία των επικοινωνιών
24/8/2001 (Ένα ενδιαφέρον μάθημα για όσους νομίζουν ότι πολλά απ' όσα συναντούμε σήμερα στο Internet είναι καινούρια και επαναστατικά.) Γιώργος Επιτήδειος, gepiti@gepiti.com

Παρότι έχουμε συνηθίσει να πιστεύουμε το αντίθετο, η ανθρωπότητα δεν προχωρεί με άλματα. Πολλές "καινούριες" ιδέες είναι στην πραγματικότητα παλαιότερες απ' ό,τι νομίζουμε και γι' αυτό η μελέτη της ιστορίας είναι πάντοτε ένας καλός τρόπος να θαυμάσουμε την εφευρετικότητα των παλαιότερων, να πάρουμε ιδέες, αλλά και να ψυχαγωγηθούμε. Ελπίζω λοιπόν ότι θα βρείτε πολύ ενδιαφέροντα τα ιστορικά παραλειπόμενα που ακολουθούν:

Τεχνικές συμπίεσης δεδομένων

Τα βρετανικά ταχυδρομεία χρέωναν την αποστολή αλληλογραφίας ανάλογα με τα φύλλα χαρτιού που περιείχε ο φάκελος. Έτσι, γεννήθηκε το crossed letter όπου αφού κάποιος έγραφε κανονικά μετά γύριζε το φύλλο κατά 90 μοίρες και έγραφε στα κενά που είχε αφήσει μεταξύ των γραμμών.
Επειδή οι τηλεγραφικές εταιρείες χρέωναν τις μεταδόσεις ανάλογα με τον αριθμό των λέξεων, γρήγορα κυκλοφόρησαν βιβλία με κωδικούς για φθηνότερη επικοινωνία. Για παράδειγμα η λέξη archons σήμαινε: "Στείλε δύο καλούς μεταλλωρύχους από την Κορνουάλη". Ο συντελεστής συμπίεσης ήταν 1 προς 6 για την προσωπική αλληλογραφία (δηλαδή κάθε κωδική λέξη αντικαθιστούσε κατά μέσο όρο έξη κανονικές λέξεις) και 1 προς 28 για την εμπορική αλληλογραφία. Υπολογίζεται ότι το 95% όλων των τηλεγραφικών μηνυμάτων (τα οποία στην πλειοψηφία τους ήταν εμπορικής φύσεως), στέλνονταν με κώδικα, ενώ το τελευταίο βιβλίο με κώδικες αυτής της μορφής εκδόθηκε το 1958.

Τα καινούρια μέσα αργούν πολύ να αντικαταστήσουν τα παλιά

Σύμφωνα με τους ιστορικούς, το έτος με τη μεγαλύτερη κίνηση τηλεγραφημάτων ήταν το 1945 (δηλαδή πολύ καιρό μετά την εφεύρεση και εξάπλωση του τηλεφώνου). Αν μάλιστα θεωρήσουμε το telex ως μέρος του τηλεγραφικού δικτύου, τότε μπορούμε άνετα να υποστηρίξουμε ότι ο τηλέγραφος παρέμεινε εν ζωή έως και τη δεκαετία του 80. Μια νέα τεχνολογία λοιπόν μπορεί να αφαιρεί δυναμικό από μια παλαιότερη, αλλά απαιτείται πάρα πολύς καιρός για να τη θέσει "εκτός μάχης".

Χρεώσεις και τιμολόγια

Η πρώτη αξιόπιστη υπερατλαντική τηλεγραφική υπηρεσία άρχισε να λειτουργεί το 1866 και κόστιζε 100$ ανά 10 λέξεις (όσο ο μισθός αρκετών μηνών ενός μέσου εργαζόμενου).
Στα 1866 ένα επείγον τηλεγράφημα στάλθηκε από την Ουάσινγκτον στην πρεσβεία των ΗΠΑ στο Παρίσι. Το μήνυμα ήταν κρυπτογραφημένο και επειδή κάθε γράμμα αντιπροσωπευόταν στον κώδικα από έναν αριθμό, το μήνυμα χρεώθηκε για τόσες λέξεις όσα και τα γράμματα που περιείχε. Το τελικό κόστος ήταν 20.000$ (όταν ο συνολικός προϋπολογισμός για όλο το αμερικανικό διπλωματικό σώμα ήταν 150.000$) και τελικά πήγε χαμένο γιατί το περιεχόμενό του διέρρευσε μετά από λίγο στον τύπο.
Στις ΗΠΑ τα τοπικά τηλεφωνήματα δεν έχουν χρονοχρέωση, αλλά μόνο ένα πάγιο τέλος (flat rate). Αυτό συμβαίνει διότι όταν στα 1886 στο Rochester της Νέας Υόρκης η ATT αντικατέστησε το πάγιο τέλος της τηλεφωνικής κλήσης με χρονοχρέωση, όλοι σχεδόν οι συνδρομητές διέκοψαν αμέσως τη σύνδεσή τους και την επανενεργοποίησαν μόνο δύο χρόνια αργότερα όταν η εταιρεία επανέφερε το flat rate. Η τελευταία χρονοχρέωση τοπικής κλήσης στις ΗΠΑ έγινε το 1894.

Η τεχνολογία στην υπηρεσία της οικονομίας

Ένα από τα πρώτα υπερατλαντικά τηλεγραφήματα εξοικονόμησε στη Βρετανική Αυτοκρατορία 250.000$ σε τιμές της εποχής (1858). Το τηλεγράφημα ακύρωνε την αποστολή στρατευμάτων από τον Καναδά στην Ινδία για να καταστείλουν την επανάσταση που ξεκίνησε εκεί το 1857. Οι επαναστάτες μόλις είχαν καταθέσει τα όπλα, αλλά μέχρι να φτάσουν με πλοίο τα νέα στον Καναδά οι στρατιωτικές δυνάμεις θα είχαν ήδη επιβιβαστεί και αναχωρήσει. Το τηλεγράφημα "πρόλαβε" τη ναύλωση των πλοίων και ακύρωσε όλες τις σχετικές δαπάνες.
Μόλις η Αυστραλία συνδέθηκε τηλεγραφικά με τη Βρετανία η εταιρεία Prince, Ogg και Σια αποφάσισε ότι αντί να διατηρεί αποθέματα αξίας 1.300.000 $ στο Sydney τώρα μπορούσε να λειτουργήσει το ίδιο καλά μόνο με αποθέματα αξίας 500.000 $. Ο χρόνος ανεφοδιασμού είχε μειωθεί πλέον στο μισό, καθώς οι παραγγελίες από τη Βρετανία θα αποστέλλονταν πια αμέσως, ενώ μέχρι τότε για να φθάσει το γράμμα με την παραγγελία στην Αγγλία περνούσε τόσος χρόνος όσος και για την παράδοση των εμπορευμάτων.
Στις αρχές του 20ου αιώνα η υψηλότερη συγκέντρωση τηλεφώνων στις ΗΠΑ βρισκόταν στις αγροτικές μεσοδυτικές πολιτείες. Οι αγρότες χρειάζονταν το τηλέφωνο για να μαθαίνουν τις τιμές της αγοράς για τα προϊόντα τους. Σήμερα, πολλοί αγρότες στο Bangladesh διαθέτουν κινητά τηλέφωνα για τον ίδιο λόγο.
Σήμερα, θαυμάζουμε το Internet επειδή εκδημοκρατικοποιεί την πληροφορία και επιτρέπει στους μικρούς να ανταγωνιστούν τους μεγάλους με πιο ευνοϊκούς όρους. Στα 1850 η οικογένεια των βαθύπλουτων Rothschild κατηγορούσε τον τηλέγραφο γιατί "κατέστρεφε" τις τραπεζιτικές και χρηματιστηριακές επιχειρήσεις της. Το πρόβλημα ήταν ότι χάρη στον τηλέγραφο πολλοί νέοι επιχειρηματίες διέθεταν πλέον την ίδια άριστη πληροφόρηση που η οικογένεια απολάμβανε εδώ και δεκαετίες χάρη σε ένα εκτεταμένο (και πανάκριβο) δίκτυο πρακτόρων, αγγελιοφόρων και ταχυδρομικών περιστεριών.

Τεχνικά προβλήματα

Η πρώτη υπερατλαντική τηλεγραφική υπηρεσία ξεκίνησε το 1858, αλλά μετά από μερικές εβδομάδες σταμάτησε να λειτουργεί λόγω τεχνικών προβλημάτων που λύθηκαν μόνο μετά από 8 χρόνια με τη βοήθεια του λόρδου Kelvin.
Μέχρι το 1861 είχαν απλωθεί 17.700 χιλιόμετρα υποθαλάσσιων καλωδίων. Μόνο όμως τα 4.800 από αυτά λειτουργούσαν κανονικά.
Τον 17ο αιώνα δεν ήταν σπάνιο για ένα γράμμα να περιέχει δύο, τρία ή και περισσότερα παραρτήματα. Πολλές φορές, τα πλοία έφευγαν από τα λιμάνια με αρκετές εβδομάδες καθυστέρηση (λόγω καιρού ή άλλων προβλημάτων) και στο διάστημα αυτό ο αποστολέας μπορούσε να πάρει το γράμμα που είχε αφήσει στο πλοίο για αποστολή και να του προσθέσει νέα τμήματα.

Στρατηγικές επιλογές

Η γνωστή online υπηρεσία America On Line ξεκίνησε τη λειτουργία της ως game network. Μόνο μετά από πολλές αλλαγές προσανατολισμού και στρατηγικής κατέληξε οριστικά στο μοντέλο της BBS.
Επειδή η χωρητικότητα των πρώτων τηλεφωνικών δικτύων ήταν ιδιαίτερα χαμηλή οι εταιρείες προσπαθούσαν να αποθαρρύνουν τη συχνή χρήση των τηλεφώνων. Στην Βρετανία το 1889 ένας συνδρομητής από το Leicester επιπλήχθηκε από υπάλληλο της εταιρείας επειδή χρησιμοποίησε το τηλέφωνο για θέμα άσχετο με τις προσωπικές του ανάγκες (για να ενημερώσει την πυροσβεστική ότι το διπλανό σπίτι είχε πιάσει φωτιά).
Όταν οι τοπικές αρχές (δημοτικό συμβούλιο, επιμελητήριο και εμπορικός σύλλογος) διαμαρτυρήθηκαν, η γενική διεύθυνση της εταιρείας επέτρεψε τη χρήση του τηλεφώνου σε περιπτώσεις φωτιάς ή για την καταγγελία ταραχών. Χρειάστηκε όμως να περάσουν ακόμη πολλά χρόνια, πριν επιτραπεί στους πελάτες των ξενοδοχείων να κάνουν τηλεφωνήματα.
Η εταιρεία Western Union Telegraph (ΗΠΑ) δεν θεώρησε ότι υπήρχε λόγος να ασχοληθεί με την παροχή τηλεφωνικών υπηρεσιών μια και η νέα εφεύρεση μπορούσε να χρησιμοποιηθεί μόνο σε τοπικό επίπεδο και ήταν πολύ ακριβή για το ευρύ κοινό (20$ το μήνα, δηλαδή όσο ο μέσος μηνιαίος μισθός). Έτσι το 1879 δέχθηκε να αποσυρθεί από τον χώρο της τηλεφωνίας, αφήνοντας ελεύθερο το πεδίο στην Bell System.
Αν και εκ των υστέρων αυτή η επιλογή φαίνεται ανόητη, με τα δεδομένα της εποχής δεν ήταν καθόλου παράλογη. Όπως συμβαίνει σήμερα έτσι και τότε, πολλές εντυπωσιακές τεχνολογίες είχαν αποδειχθεί τελικά υπερβολικά ακριβές ή ανεφάρμοστες και εγκαταλείφθηκαν. Δεν είναι περίεργο λοιπόν που τα στελέχη της Western Union Telegraph προτίμησαν τη σιγουριά και απέτυχαν να προβλέψουν το μέλλον. Οραματιστές αυτού του είδους ήταν πάντα σπάνιοι και ελάχιστοι από αυτούς καταφέρνουν συνήθως να αναρριχηθούν στα σκαλιά της εταιρικής ιεραρχίας. (Συνήθως τα παρατάνε και δημιουργούν δικές τους επιχειρήσεις.)

Σκληρός ανταγωνισμός

Σήμερα κυκλοφορούν φήμες ότι οι ιοί των υπολογιστών δημιουργούνται από εταιρείες λογισμικού ασφαλείας για να "ενθαρρύνουν" το κοινό να αγοράσει τα προϊόντα τους. Ακόμη όμως κι αν ισχύει κάτι τέτοιο (πράγμα μάλλον απίθανο), σίγουρα βρισκόμαστε σε πολύ καλύτερη κατάσταση απ' ό,τι το 1861 όταν οι δικηγόροι μιας βρετανικής τηλεγραφικής εταιρείας "πήραν τον νόμο στα χέρια τους" και πλήρωσαν εργάτες για να γκρεμίσουν τους στύλους των καλωδίων μιας ανταγωνιστικής εταιρείας.

Το έχουμε ξαναδεί

Πέρυσι, η γαλλική βουλή συζήτησε μια πρόταση νόμου σύμφωνα με την οποία οι δημιουργοί web sites θα έπρεπε να δηλώνουν τα πλήρη στοιχεία τους σε όποιον τους παρέχει υπηρεσίες hosting. Στόχος της πρότασης (που τελικά δεν έγινε αποδεκτή) ήταν να καταπολεμηθούν οι ανεπιθύμητες παρενέργειες της ανωνυμίας στο δίκτυο. Στα 1850 ένας γαλλικός νόμος περί τηλεγράφου έθεσε ανάλογους περιορισμούς στην ανωνυμία όσων μηνυμάτων διακινούνταν μέσα από αυτό το νέο (τότε) μέσο.
Τα party lines, όπου πολλοί άνθρωποι συνομιλούν μαζί μέσω τηλεφώνου, δεν αποτελούν καινούρια εφεύρεση. Στις ΗΠΑ μια πολύ φθηνή τηλεφωνική υπηρεσία είχε το ίδιο όνομα και το χαρακτηριστικό της ήταν ότι η ίδια τηλεφωνική γραμμή κατέληγε σε 10, 12 ή και περισσότερα σπίτια. Αν ήθελες να τηλεφωνήσεις σε ένα από αυτά, οι συσκευές χτυπούσαν όλες μαζί και οι κάτοικοι των σπιτιών για τους οποίους δεν απευθυνόταν το τηλεφώνημα αναλάμβαναν την ηθική υποχρέωση να κατεβάσουν το ακουστικό (αφού απαντούσαν και καταλάβαιναν ότι η κλήση δεν ήταν γι' αυτούς) και να αφήσουν "μόνους" τον καλούντα και τον καλούμενο. Στην πράξη όμως αυτό συνέβαινε πολύ σπάνια και όλα τα σπίτια απέκτησαν τελικά δικό τους απευθείας τηλέφωνο, όταν μειώθηκαν οι τιμές.
Τώρα λοιπόν γνωρίζετε ότι όταν που διαφημίζουν "γραμμές για πάρτυ" (τηλεφωνήστε στο 090xxxxx κ.λπ.), στην πραγματικότητα απλώς μεταφράζουν λανθασμένα (αλλά πολύ βολικά) το αμερικανικό "party line", δηλαδή ομαδική κλήση.
Σήμερα πολλοί οραματίζονται την παροχή δωρεάν Internet στο κοινό. Στα 1850 η Ισλανδία εφήρμοσε τη δωρεάν αποστολή ταχυδρομείου, ενώ στις ΗΠΑ συζητήθηκε έντονα κάτι αντίστοιχο (κυρίως για εφημερίδες), αλλά τελικά απορρίφθηκε.
Λέμε ότι το Internet και οι νέες τεχνολογίες καταργούν την απόσταση και τον χρόνο. Όμως η πρώτη υπηρεσία στην οποία δόθηκε αυτός ο χαρακτηρισμός ήταν ο τηλέγραφος και οι έπαινοι και τα όνειρα γι' αυτόν δεν ήταν λιγότερα (ούτε πολύ διαφορετικά) απ' όσα διαβάζει κανείς σήμερα για το διαδίκτυο.
Τον 19ο αιώνα πολλές πόλεις αποκτούσαν τηλεγραφική υπηρεσία είτε πληρώνοντας εφάπαξ ποσά στις τηλεγραφικές εταιρείες, είτε εγγυώμενες ότι οι πολίτες τους θα έστελναν έναν ελάχιστο αριθμό τηλεγραφημάτων το μήνα. Σήμερα, το κράτος αλλά και οι νομαρχιακές και δημοτικές αρχές αρκετών περιοχών προσπαθούν να εξασφαλίσουν καλή τηλεπικοινωνιακή υποδομή για τον ίδιο λόγο όπως και τότε, δηλαδή επειδή φοβούνται πως χωρίς αυτές τις υπηρεσίες θα μειωθούν οι επενδύσεις στην περιοχή τους. (Πριν μερικά χρόνια ανάλογα περιστατικά έλαβαν χώρα και στην Ελλάδα, καθώς πολλές πόλεις χωρίς κόμβο Internet προσπαθούσαν να ενθαρρύνουν τις εταιρείες Internet να επεκτείνουν το δίκτυό τους.)

Γιώργος Επιτήδειος

Υ.Γ. Τα στοιχεία αυτά προέρχονται από τη μελέτη The history of communications and its implications for the Internet του Andrew Odlyzko. Θα τη βρείτε στο http://www.dtc.umn.edu/~odlyzko και παρά τις 160 σελίδες της, τη συνιστώ ανεπιφύλακτα ειδικά σε όσους εργάζονται σε εταιρείες παροχής υπηρεσιών Internet. (Περιέχει εξαιρετικές αναλύσεις σχετικά με τις αποδοτικότερες μεθόδους τιμολόγησης υπηρεσιών Internet.)

Αποκτήστε μια δωρεάν συνδρομή στο InterBIZ

Επιστροφή στο Αρχείο ’ρθρων Παλαιών Τευχών
Επιστροφή στις Επιχειρηματικές Σελίδες