Το παρόν και το μέλλον της Τηλεεργασίας

Συνήθως δεν πρέπει να δίνουμε μεγάλη σημασία σε τέτοιες προβλέψεις μια και οι σύγχρονοι προφήτες (έστω και αν έχουν αποκτήσει το πιο επιστημονικό όνομα του μελλοντολόγου) σπάνια αποδεικνύονται καλύτεροι από τους προκατόχους τους. Ωστόσο, στην συγκεκριμένη περίπτωση, η αυξανόμενη δημοτικότητα της τηλεεργασίας, φαίνεται πως θα επιβεβαιώσει σε μεγάλο βαθμό αυτές τις προβλέψεις.

Σαν παράδειγμα αυτών των τάσεων, είναι ενδεικτική μια έρευνα της εταιρείας AT&T που έγινε σε όλο το προσωπικό της που ασκεί κάποιας μορφής τηλεεργασία. Η έρευνα έδειξε ότι το 76% πιστεύει πως εργάζεται πιο παραγωγικά όταν εργάζεται στο σπίτι.

Τον χρόνο που κερδίζει χάρη στην τηλεεργασία, το 32% δήλωσε πως τον αφιερώνει στην οικογένειά του, το 29% τον χρησιμοποιεί για να εργάζεται περισσότερο, το 21% για ψώνια και μικροδουλειές, το 6% για ψυχαγωγία ενώ το 12% δεν γνωρίζει τι κάνει αυτόν τον επιπλέον χρόνο.

Το 63% των ερωτηθέντων δήλωσε πως οι διευθυντές τους ήταν ικανοποιημένοι από τον θεσμό της τηλεεργασίας, το 18% ότι ήταν ουδέτεροι, το 12% ότι είχαν αμφιβολίες για την αποδοτικότητά της, το 5% δεν είχε σχηματίσει γνώμη ενώ μόνο το 2% ήταν αντίθετο.

Ωστόσο, υπάρχει και η άλλη όψη του νομίσματος. Πολλά στελέχη δεν είναι διατεθειμένα να εργαστούν από το σπίτι παρά τα ολοφάνερα πλεονεκτήματα της τηλεεργασίας φοβούμενοι ότι:

1. Οι προϊστάμενοί τους δεν θα τους αναθέτουν σημαντικά έργα.

2. Δεν θα θεωρούνται σαν ενεργά μέλη της εταιρικής ομάδας.

3. Δεν θα προτιμούνται στις προαγωγές.

4. Η εργασία τους δεν θα φαίνεται και δεν θα εκτιμάται.

Παρά όμως τους φόβους και τις αμφιβολίες, η τηλεεργασία είναι πια μια πραγματικότητα. Είναι χαρακτηριστικό πως τα τελευταία χρόνια, κάθε ξέσπασμα κακοκαιρίας στις βορειοανατολικές ΗΠΑ συνοδεύεται από τηλεμποτιλιαρίσματα, καθώς όλο και περισσότεροι εργαζόμενοι προτιμούν να μένουν σπίτια τους και να εργάζονται από εκεί δημιουργώντας αυξημένο φόρτο στο τηλεπικοινωνιακό δίκτυο. Σιγά σιγά λοιπόν, χωρίς να το καταλαβαίνουμε, η τηλεεργασία γίνεται κομμάτι της ζωής μας και όλο και περισσότεροι άνθρωποι την δοκιμάζουν σαν τρόπο επαγγελματικής δραστηριότητας. Οι λόγοι γι' αυτό είναι πολλοί.

ΛΟΓΟΙ ΠΟΥ ΣΤΡΕΦΟΥΝ ΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΤΗΛΕΕΡΓΑΣΙΑ

Η κινητήρια δύναμη όλων των εξελίξεων που αφορούν την εξ’ αποστάσεως εργασία (τηλεεργασία) δεν είναι άλλη από την εξέλιξη των τηλεπικοινωνιών. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι συνειδητοποιούν πως η εργασία τους συνίσταται σχεδόν αποκλειστικά στην χρήση ενός Η/Υ και ενός τηλεφώνου, εργασίες που θα μπορούσαν να γίνουν από την άλλη άκρη του κόσμου το ίδιο καλά όσο και μέσα στους χώρους του γραφείου. Αφού λοιπόν δημιουργήθηκε η δυνατότητα, ήταν φυσικό να αρχίσουν κάποιοι να σκέφτονται τρόπους να την εκμεταλλευτούν.

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟ

Από την μεριά του εργαζομένου, το πρώτο και ίσως πιο σημαντικό κίνητρο ήταν ο χρόνος. Έρευνες της εταιρείας AT&T που είναι μια από τις πρωτοπόρες επιχειρήσεις στον τομέα της τελεεργασίας έδειξαν πως ο μέσος εργαζόμενος ταξιδεύει περίπου 41 μίλια (66 χιλιόμετρα) την ημέρα από και προς το χώρο εργασίας του, δαπανώντας 70 ολόκληρα λεπτά!

’λλα σημαντικά πλεονεκτήματα για τον εργαζόμενο είναι:

- Περιορισμός του άγχους. Η εργασία από το σπίτι γίνεται σε φιλικότερο περιβάλλον και με ρυθμούς που ταιριάζουν περισσότερο στην ψυχοσύνθεση του καθενός π.χ. θα μπορούσε κάποιος να εργάζεται φορώντας τις παντόφλες του, να κάνει διάλειμμα κάθε μισή ώρα, να ακούει την μουσική που του αρέσει κ.λπ. Σημασία για την επιχείρηση που απασχολεί κάποιον εκτός των γραφείων της, είναι ο χρόνος παράδοσης της εργασίας και η ποιότητά της, όχι η εμφάνιση του εργαζομένου την ώρα της εργασίας ή ο ρυθμός της.

- Ελευθερία στην επιλογή κατοικίας. Ο εργαζόμενος δεν έχει να ανησυχεί για τον χώρο της κατοικίας του. Όσο μακριά και αν μένει από την εργασία του (ακόμη και αν μετακομίσει σε άλλη πόλη), μπορεί πάντα να συμμετέχει χωρίς πρόβλημα.

- Αύξηση των ευκαιριών εργασίας. Ένας εργαζόμενος που κατοικεί στο Καστελόριζο, μπορεί να βρει εργασία σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη, χωρίς να περιορίζεται από τις περιορισμένες ευκαιρίες που του παρέχει ο τόπος κατοικίας του.

- Έμμεσα οικονομικά οφέλη. Ο γονιός μπορεί να κρατά το παιδί στο σπίτι (αφού και αυτός εργάζεται εκεί) και να μην επιβαρύνεται με δαπάνες παιδικών σταθμών και άλλα τέτοιου τύπου έξοδα.

- Ψυχολογικά και οικογενειακά οφέλη. Μέχρι πριν από 200 χρόνια (όταν άρχισε η βιομηχανική επανάσταση) οι γονείς και τα παιδιά ζούσαν συνεχώς στο ίδιο περιβάλλον και γι’ αυτό το λόγο ήταν πολύ πιο δεμένοι. Το παιδί είχε την δυνατότητα να δει τον γονιό την ώρα της εργασίας του (στο χωράφι ή το εργαστήριο) και να συμμετάσχει σε αυτήν. Έτσι ωρίμαζε πιο γρήγορα και ήταν πιο προετοιμασμένο για τις απαιτήσεις και τις προκλήσεις της ζωής. Με την τηλεεργασία, οι ίδιες δυνατότητες θα υπάρχουν και για τα αυριανά παιδία που θα συμμετέχουν ενεργότερα στην ζωή της οικογένειας προσφέροντας στους γονείς αλλά και κερδίζοντας χρήσιμες γνώσεις και εμπειρίες.

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ

Τα οφέλη της τηλεεργασίας για την επιχείρηση δεν είναι λιγότερο σημαντικά απ’ όσα για τους εργαζομένους τους. Πρώτο μέσα σε αυτά προβάλει το οικονομικό. Το κόστος απόκτησης και συντήρησης χώρων γραφείου είναι σήμερα εξαιρετικά υψηλό σε ολόκληρο τον κόσμο και οι τάσεις είναι να αυξηθεί ακόμη παραπάνω. Υψηλόβαθμο στέλεχος εταιρείας του New Jersey τόνιζε πως το κόστος σε εξοπλισμό γραφείου για κάθε εργαζόμενο στην εταιρεία του ήταν 20.000$ Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που πολλοί έχουν αρχίσει για να μιλούν για το "αρνητικό θαύμα" του γραφείου του αύριο που θα καταλαμβάνει όλο και λιγότερο χώρο, προς μεγάλη απογοήτευση των σημερινών ιδιοκτητών ακινήτων.

Η πίεση για οικονομίες αυτής της μορφής είναι τόσο μεγάλη που οι επιχειρήσεις έχουν ήδη ξεκινήσει να τις εκμεταλλεύονται από σήμερα. Για παράδειγμα, η Αμερικανική PacBell σχεδιάζει να μειώσει μέσα στην επόμενη πενταετία κατά 28% τους χώρους γραφείων της προσδοκώντας πτώση των λειτουργικών εξόδων χάρη στην τηλεεργασία κατά 25%. ’λλες εταιρείες πειραματίζονται με πρακτικές όπως το "hotelling" όπου το ίδιο γραφείο μοιράζονται διαφορετικά στελέχη της εταιρείας (και φυσικά κάνουν προκαταβολικά κρατήσεις για την χρήση του).

’λλα οφέλη είναι:

- Αυξημένη παραγωγικότητα. Επί δεκαετίες οι επιχειρήσεις προσπαθούν να ανακαλύψουν τον σωστό τρόπο σχεδιασμού και οργάνωσης γραφείου που θα κάνει τους εργαζομένους περισσότερο παραγωγικούς. Οι άνθρωποι όμως δεν είναι μηχανές για να είναι όλοι ίδιοι. Το περιβάλλον που διευκολύνει στην εργασία τον Α μπορεί κάλλιστα να είναι αδιάφορο για τον Β και εχθρικό για τον Γ. Ο μόνος τρόπος να είναι ευχαριστημένος και παραγωγικός ένας άνθρωπος είναι να εργάζεται στον χώρο που έχει ο ίδιος διαμορφώσει κατά τις ανάγκες του. Και αυτός φυσικά δεν είναι άλλος από την οικία του.

- Βελτίωση της αποδοτικότητας του κεφαλαίου. Όσο λιγότερες επενδύσεις σε εγκαταστάσεις και εξοπλισμό έχει η επιχείρηση, τόσο λιγότερες είναι και οι πιθανότητες να υποαπασχολείται τμήμα του κεφαλαίου της. Για παράδειγμα, η εταιρεία νοικιάζει γραφεία για 20 άτομα ενώ σήμερα έχει 15 (προβλέποντας για μελλοντική επέκταση) ή επενδύει σε παραγωγικό δυναμικό 100.000 μονάδων προϊόντος ενώ σήμερα πουλάει 75.000 (έτσι ώστε να μπορεί να ικανοποιήσει μελλοντική αύξηση της ζήτησης). Το επιπλέον κεφάλαιο (τα χρήματα που πληρώνει για τον επιπλέον χώρο ή μηχανήματα) θα μπορούσε, αντί να μένει δεσμευμένο, να αποδίδει τόκους στην τράπεζα η να διοχετευτεί σε άλλες δραστηριότητες όπως για παράδειγμα το marketing. Με την τηλεεργασία, οι δομές στην επιχείρηση γίνονται αρκετά ευέλικτες ώστε, όταν παραστεί ανάγκη για αυξημένες δραστηριότητες, η επιπλέον εργασία δίδεται προσωρινά σε εξωτερικούς συνεργάτες και η εταιρεία έχει τον χρόνο να εξετάσει τον καλύτερο τρόπο να οργανωθεί για να καλύψει αυτές τις ανάγκες αν από προσωρινές μετατραπούν σε μόνιμες (αύξηση πωλήσεων κ.λπ.).

- Οφέλη θα υπάρξουν για την παραγωγικότητα των επιχειρήσεων και από μια άλλη σκοπιά. Από την καλύτερη μέτρησή της που θα επιβάλει εκ' των πραγμάτων η τηλεεργασία. Μέχρι σήμερα, η διοίκηση επιχειρήσεων βασιζόταν λίγο πολύ στην "νοοτροπία της αγέλης". Οι άνθρωποι ονομάζονταν μονάδες και ο αριθμός των "μονάδων" που διέθετε κάθε τμήμα, ήταν το κριτήριο της παραγωγικής ισχύος του. Πώς όμως προσμετρά κανείς την παραγωγικότητα αυτών των ανθρώπων; Μόνο το να βλέπει κανείς τον άλλο να εργάζεται δεν είναι αρκετό. Πρέπει να μπορεί να αναγνωρίσει την ποιότητα και την ποσότητα της εργασίας που πραγματικά επιτελεί. Η εργασία που γίνεται εξ' αποστάσεως είναι εκ των πραγμάτων πιο εύκολο να μετρηθεί αφού αναφέρεται σε συγκεκριμένα έργα. Αυτή η δυνατότητα καλύτερης μέτρησης είναι που κάνει την τηλεεργασία όχι πρόβλημα αλλά βοηθό και σύμμαχο στον αγώνα για αύξηση της παραγωγικότητας μιας επιχείρησης.

- Μια λιγότερο γνωστή πλευρά της τηλεεργασίας είναι το λεγόμενο home office. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι ανοίγουν επιχειρήσεις (ατομικές ως επί το πλείστον) στο σπίτι τους και παρέχουν της υπηρεσίες τους σε τρίτους μέσω δικτύων επικοινωνιών όπως το Internet. Στις περιπτώσεις αυτές (που στις ΗΠΑ αυξάνουν με ρυθμό 20% το χρόνο), δεν έχουμε παραδοσιακή τηλεεργασία (υπάλληλος που εργάζεται από το σπίτι του) αλλά δημιουργία αυτόνομης οικονομικής μονάδας που λειτουργεί εκμεταλλευόμενη την νέα τεχνολογία για να παρέχει της υπηρεσίες της στην απέναντι πλευρά του δρόμου ή στην άλλη άκρη της γης.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

Παραδείγματα:

- Μια από τις πιο πρωτοποριακές επιχειρήσεις στον τομέα της τηλεεργασίας είναι η Pete's Brewing στην Καλιφόρνια. Η εταιρεία αυτή είναι πραγματικά μια "virtual" company, με την παραγωγή της (που είναι μια ειδική μάρκα μπύρας) να γίνεται στην Minnesota και το προσωπικό των γραφείων στην Καλιφόρνια να εργάζεται κυρίως από το σπίτι του. Τις οικονομίες σε κεφάλαια για γραφεία και εγκαταστάσεις παραγωγής, η εταιρεία της διοχετεύει στις πωλήσεις και την διαφήμιση εξασφαλίζοντας σημαντικότατα πλεονεκτήματα απέναντι στους ανταγωνιστές της.

- Ίσως ακόμη πιο εντυπωσιακό είναι το παράδειγμα ενός πάρκινγκ στο Λονδίνο του οποίου οι γραμματειακές εργασίες γίνονται στην Σκωτία! Όπως σχολιάζουν στελέχη της επιχείρησης, από την στιγμή που η εργασία μετατρέπεται όλο και περισσότερο σε διαχείριση πληροφοριών και γνώσης, δεν υπάρχει κανένας λόγος να αναγκάζονται οι εργαζόμενοι έχουν φυσική παρουσία στα κεντρικά γραφεία της εταιρείας. Μπορούν κάλλιστα να παρευρίσκονται “ηλεκτρονικά” και συνεπώς η εταιρεία έχει την ευκαιρία να προσλάβει προσωπικό από περιοχές με μεγαλύτερη ανεργία και μικρότερους μισθούς.

Συμβουλές:

Αν η εταιρεία ή ο οργανισμός σας θέλει να εφαρμόσει τη τηλεεργασία είναι απαραίτητο να προβεί στις ακόλουθες ενέργειες:

1. Συνεργασία με το προσωπικό για να περιοριστούν οι φόβοι παραγκωνισμού.
2. Καθορισμός του τρόπου μέτρησης της παραγωγικότητας.
3. Εκπαίδευση του προσωπικού στις απαιτήσεις που έχει ο νέος τρόπος εργασίας τους (τεχνικές διαχείρισης προσωπικού χρόνου, οργάνωση γραφείου, διαχείριση έργου, ψυχολογία διαπροσωπικών σχέσεων κ.λπ.)

Τέλος, είναι απαραίτητο να προϋπάρξει μια δοκιμαστική περίοδος διάρκειας τουλάχιστον έξη μηνών κατά την διάρκεια της οποίας οι τηλεεργαζόμενοι και η διοίκηση θα συναντιούνται κάθε εβδομάδα ή κάθε 15 ημέρες ανταλλάσσοντας απόψεις και εμπειρίες για τον τρόπο που θα εφαρμοστεί η τηλεεργασία σε κάθε περίπτωση.

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Ο σημαντικότερος θετικός παράγοντας για την κοινωνία γενικότερα, προβλέπεται πως θα είναι ο περιορισμός της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και του κυκλοφοριακού τις εργάσιμες ώρες. Υπολογίζεται πως με την υπάρχουσα τεχνολογία, είναι δυνατόν να περιοριστεί κατά 10% η κυκλοφορία. Έρευνα του Υπουργείου μεταφορών των ΗΠΑ με το όνομα National Telecommuting Study προβλέπει μειώσεις κατά 1,4% στις μετακινήσεις μέσα στην πόλη (και φυσικά στους ρύπους που δημιουργούν), μέχρι τις αρχές του επόμενου αιώνα χάρη στις μειωμένες μετακινήσεις λόγο της τηλεεργασίας.

Η τηλεεργασία προβλέπεται να αλλάξει και την δομή των σύγχρονων πόλεων. Απελευθερωμένοι από την ανάγκη μετάβασης σε συγκεκριμένο χώρο, οι πολίτες θα έχουν περισσότερες επιλογές για τον τόπο κατοικίας τους. Οι μέχρι τώρα έρευνες, δείχνουν πως όλο και περισσότεροι άνθρωποι θα επιλέγουν να ζήσουν στα προάστια ερημώνοντας το κέντρο της πόλης και αυξάνοντας ακόμη περισσότερο την έκτασή της. Είναι ειρωνικό το ότι αν η μέση πόλη αυξήσει την έκτασή της, όλη η μείωση κατανάλωσης καυσίμων και μόλυνσης λόγο τηλεεργασίας, μπορεί να αντισταθμιστεί (ή και να υπερκαλυφθεί) από τις ανάγκες μετακίνησης σε μεγαλύτερες αποστάσεις του πληθυσμού που τώρα θα ζει σε όλο και πιο απομεμακρυσμένα προάστια.

’λλες προβλεπόμενες μεταβολές είναι:

- Αλλαγές στον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας των σπιτιών. Καθώς το σπίτι γίνεται όλο και περισσότερο γραφείο, η ανάγκη για περισσότερες τηλεφωνικές γραμμές, εύχρηστους χώρους στάθμευσης, ισχυρότερη παροχή ρεύματος, δευτερεύουσες εισόδους κ.λπ. αρχίζει σιγά - σιγά να μετασχηματίζει την κατοικία του αύριο για να μπορέσει να ανταποκριθεί στο καινούρια διευρυμένα καθήκοντά της.

- Ανάπτυξη της υπαίθρου και περιορισμός της αστυφιλίας. Καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι θα μπορούν να βρουν εργασία εξ’ αποστάσεως, οι μεγάλες πόλεις θα χάσουν την αίγλη τους σαν πόλος έλξης και θα περιοριστεί ο αριθμός των ατόμων που εγκαταλείπουν την επαρχία για να βρουν "μια καλύτερη τύχη" σε αυτές. Η πρόβλεψη όμως αυτή βασίζεται στο δεδομένο πως οι τηλεπικοινωνίες της υπαίθρου θα βελτιωθούν με ρυθμούς ανάλογους με αυτούς των μεγάλων πόλεων. Διαφορετικά το πλεονέκτημα αυτό θα χαθεί και η επαφή της υπαίθρου με τον κύριο όγκο οικονομικών δραστηριοτήτων μιας χώρας θα καθορίζεται όχι από την απόσταση, τις μεταφορές και τα τοπικά χαρακτηριστικά κάθε περιοχής αλλά από την τηλεπικοινωνιακή υποδομή της.

ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΗΛΕΕΡΓΑΣΙΑΣ

Όλα όμως δεν είναι ευνοϊκά στον καινούριο κόσμο που μας φέρνει η τηλεεργασία και οι άλλες εξ’ αποστάσεως δραστηριότητες.

Έχουμε την τάση να ξεχνούμε πως η βιομηχανική επανάσταση, τα οφέλη της οποίας απολαμβάνουμε σήμερα, έγινε με τον ξεριζωμό των πληθυσμών από την ύπαιθρο στις πόλεις και με την κατάργηση πάμπολλων θέσεων εργασίας οι κάτοχοι των οποίων είτε βρέθηκαν άνεργοι στο περιθώριο της κοινωνίας, είτε υποχρεώθηκαν να αλλάξουν τελείως αντικείμενο δραστηριότητας (και οι περισσότεροι μη μπορώντας να εκπαιδευτούν σε νέες τεχνολογίες και πρακτικές, κατέληξαν να γίνουν κακοπληρωμένο βοηθητικό προσωπικό). Τα επαγγέλματα που θα αλλάξουν ριζικά ή θα καταργηθούν προβλέπεται να είναι πάρα πολλά.

Το κύριο βάρος των απωλειών φαίνεται πως θα το υποστούν οι κάθε λογής "μεσάζοντες". Μεσίτες, χρηματιστές, ταξιδιωτικοί πράκτορες και άλλοι μεσολαβητές θα χάσουν το λόγο ύπαρξής τους καθώς οι όλο και πιο εθισμένοι στη τηλεεργασία καταναλωτές θα προτιμούν να κάνουν τις συναλλαγές ή άλλες εργασίες τους ( π.χ. μέσω Internet) απευθείας με τα κεντρικά κάθε οργανισμού (που χάρη στην τηλεεργασία θα μπορούν να εξυπηρετούν ευκολότερα και φθηνότερα μεγαλύτερο όγκο εργασίας), αγνοώντας (και κατ’ επέκταση καθιστώντας άχρηστα) τα κατά τόπους γραφεία αντιπροσώπων τους και το επιπλέον κόστος με το οποίο επιβαρύνονται για την λειτουργία τους. Ήδη αυτή την στιγμή, κάθε συναλλαγή στο Χρηματιστήριο της κοστίζει στον επενδυτή 384$ μέσω ενός αποκλειστικής απασχόλησης χρηματιστηριακού γραφείου, 146$ μέσο discount broker (γραφείου που παρέχει διάφορες υπηρεσίες μια από τις οποίες είναι και οι συναλλαγές μετοχών) αλλά μόνο 14.95$ μέσο του World Wide Web!

Ακόμη πιο ζοφερή είναι η κατάσταση για του ταξιδιωτικούς πράκτορες, καθώς και εδώ οι καταναλωτές προτιμούν να μιλούν απευθείας με τα γραφεία ταξιδίων (που χάρη στην τηλεεργασία μπορούν χωρίς μεγάλες επενδύσεις να εξυπηρετούν περισσότερους ανθρώπους) παρακάμπτοντας τα κατά τόπους γραφεία.

Τέλος, σαν άλλος λόγος μείωσης των θέσεων εργασίας προβάλλεται η ανάγκη για λιγότερα υποκαταστήματα κάθε λογής μεγάλων επιχειρήσεων. Οι τράπεζες ή οι ασφαλιστικές εταιρείες που έχουν ένα γραφείο εξυπηρέτησης κοινού σε κάθε προάστιο δέχονται ήδη μεγάλες πιέσεις (λόγο κόστους) να περιορίσουν την φυσική παρουσία τους, αντικαθιστώντας τα γραφεία και το προσωπικό τους με αυτόματα μηχανήματα που θα χειρίζονται εξ’ αποστάσεως όλο και λιγότεροι άνθρωποι. Στην πλατεία Συντάγματος, μπορεί ήδη να δει κανείς ένα τέτοιο πρότυπο κατάστημα της Εθνικής Τράπεζας. Είναι απλώς ζήτημα χρόνου πότε τέτοιες μορφές οργάνωσης και λειτουργίας θα γίνουν και στην Ελλάδα τόσο δημοφιλείς όσο και στο εξωτερικό.

’λλες πιθανές αρνητικές επιπτώσεις:

- Πολλοί είναι εκείνοι που φοβούνται πως η τηλεεργασία θα απομονώσει τους ανθρώπους και σε συνδυασμό με τις τηλεαγορές και άλλες εξ’ αποστάσεως δραστηριότητες θα φτάσει να διαλύσει τον κοινωνικό ιστό (όπως στον πλανήτη Σολάρια του Ισαάκ Ασίμωφ). Ο κίνδυνος αυτός είναι βέβαια υπαρκτός για μερικές κατηγορίες ανθρώπων, ωστόσο ο άνθρωπος είναι από την φύση του κοινωνικό ζώο και οι πιθανότητες να εγκαταλείψει την κοινωνική του φύση για ένα εξ’ αποστάσεως υποκατάστατό της, είναι μάλλον ελάχιστες.

- ’λλοι πιστεύουν πως η τηλεεργασία δεν θα μπορέσει να αποδώσει όσα υπόσχεται διότι περιορίζει το ομαδικό πνεύμα μέσα σε μια επιχείρηση ή άλλη ομάδα ανθρώπων. Το πρόβλημα αυτό είναι πραγματικό και σε πολλές επιχειρήσεις αντιμετωπίζεται με την υιοθέτηση μεικτού συστήματος εργασίας (π.χ. 2 ημέρες την εβδομάδα παρουσία του εργαζομένου στον χώρο εργασίας και 3 εργασία από το σπίτι). Με τον τρόπο αυτό οι προσωπικοί δεσμοί μεταξύ των εργαζομένων παραμένουν ισχυροί και εξασφαλίζουν την ομαλή συνεργασία όλων των στελεχών ενός οργανισμού. Συχνά η συνεργασία ανθρώπων που εργάζονται με τηλεεργασία παρομοιάζεται με αυτήν μιας ορχήστρας. Τα μέλη χρειάζεται να βρίσκονται μαζί και να συνεργάζονται αλλά τον περισσότερο χρόνο τους, τον περνούν ενασκούμενα σόλο.

- Ένας άλλος κίνδυνος για αρκετά επαγγέλματα, ειδικά στον ανεπτυγμένο κόσμο (και ας μην ξεχνάμε πως σε αυτόν εντάσσεται και η Ελλάδα) είναι το φθηνό εργατικό δυναμικό του τρίτου κόσμου. Με τα αγγλικά να γίνονται διεθνής γλώσσα και της τηλεπικοινωνίες να εξελίσσονται ραγδαία, πολλοί προβλέπουν πως θα έρθει σύντομα η ημέρα που ο ’γγλος ή Έλληνας εργαζόμενος θα αντιμετωπίζει στην ίδια του την χώρα, ανταγωνισμό από τις υπηρεσίες Ινδών, Ταϊλανδών ή ακόμη και Αφρικανών. Ήδη μεγάλες εταιρείες πληροφορικής των ΗΠΑ κατασκευάζουν το λογισμικό τους με προγραμματιστές από την Ινδία ή την Βουλγαρία (από όπου οι εργαζόμενοι στέλνουν την εργασία τους στην μητρική εταιρεία μέσω Internet) αντί να χρησιμοποιούν το ντόπιο και πιο ακριβό εργατικό δυναμικό.

- Τέλος, μιλώντας για αρνητικές επιπτώσεις δεν πρέπει να ξεχνάμε τους κινδύνους για την ιδιωτική ζωή των εργαζομένων. Στην Αγγλία του 18^ου αιώνα, κάποιος Jeremy Bentham, πρότεινε την δημιουργία μιας "τέλειας" φυλακής που θα είχε το Ελληνικό όνομα Πανόπτικον (Panopticon). Το μυστικό της δύναμής της θα ήταν η ειδική αρχιτεκτονική της που με την χρήση διαφανών καθρεπτών και άλλων τεχνικών θα έδινε την δυνατότητα σε ένα μόνο φύλακα να παρακολουθεί όποιο κελί επιθυμούσε χωρίς ο κρατούμενος να μπορεί να δει αν τον παρακολουθούν ή όχι.

Έτσι ο κρατούμενος, μη γνωρίζοντας πότε τον βλέπουν και πότε όχι θα ήταν πάντα πειθαρχημένος και φρόνιμος. Σήμερα, η σύγχρονη τεχνολογία ίσως να μας οδηγεί σε ένα παρόμοιο σύστημα που ο δημιουργός του (εργοδότης ή δυνάστης) θα μπορεί χρησιμοποιώντας όλες τις τεχνικές που του παρέχουν οι Η/Υ και οι τηλεπικοινωνίες θα μπορεί να επιτύχει το ίδιο πράγμα.

Ενώ λοιπόν είναι φανερό πως το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω και όλα οδεύουν προς μια καινούρια μορφή εργασίας και ίσως και κοινωνίας, ίσως το μέλλον να αποδειχθεί πως δεν είναι αυτό που επιθυμούμε.

ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Έρευνες στις ΗΠΑ υποστηρίζουν πως το 15 - 20% των σημερινών θέσεων εργασίας έχουν την δυνατότητα να μετατραπούν σε θέσεις τηλεεργασίας κάποια στιγμή στο μέλλον. Μερικές όμως εταιρείες προσπαθούν να φέρουν αυτό το μέλλον πιο κοντά. Η AT&T για παράδειγμα, προβλέπει πως μέχρι το τέλος του αιώνα το 50% των διευθυντών της θα εργάζονται και από το σπίτι.

Σε γενικές γραμμές, φαίνεται, αν και είναι ακόμη νωρίς για να εκφέρει κανείς μια σίγουρη γνώμη, πως η παγκόσμια οικονομία αλλάζει δραματικά και η τηλεεργασία δεν είναι παρά ένας από τους παράγοντες της αλλαγής αυτής. Κινούμαστε πως μορφές παραγωγής που απαιτούν όλο και πιο εξειδικευμένο προσωπικό (30% του εργατικού δυναμικού των ΗΠΑ το 1994 έναντι 22% το 1972) και βάζουν σε κίνδυνο παραδοσιακές εργασίες όπως βιομηχανικοί εργάτες, γραμματείς, υπάλληλοι γραφείου, πωλητές, ταμίες τραπεζών, τηλεφωνητές, μέσο διοικητικό προσωπικό κ.λπ. Μόνο στις ΗΠΑ έχει υπολογιστεί πως από ένα εργατικό δυναμικό που αριθμεί σήμερα 124 εκατομμύρια ανθρώπους, τα 90 εκατομμύρια κινδυνεύουν να βρεθούν χωρίς εργασία στα χρόνια που έρχονται!

Γιώργος Επιτήδειος

Αποκτήστε μια δωρεάν συνδρομή στο InterBIZ

Επιστροφή στο Αρχείο ’ρθρων Παλαιών Τευχών
Επιστροφή στις Επιχειρηματικές Σελίδες

Copyright 1998, 1999, 2000 Γιώργος Επιτήδειος
Υποδείξεις, Ερωτήσεις, Σχόλια στην διεύθυνση gepiti@gepiti.com